Onteigening als middel tegen illegale wietteelt?

In Noord-Brabant worden boeren vaak benaderd om hun leegstaande stallen te verhuren voor wietteelt of als drugslab, meldt het NRC afgelopen zondag. Voor de agrariërs zouden hier bedragen tot 150.000 euro per jaar mee te verdienen zijn. Politie en lokale overheden waarschuwen de boeren zich niet met deze criminele organisaties in te laten. De leegstand van agrarische gebouwen is groot door schaalvergroting in de veehouderij.

Verschillende Brabantse gemeenten onderzoeken alternatieve bestemmingen voor de stallen en schuren, zodat ze niet beschikbaar zijn voor criminelen. Gedacht wordt aan het maken van groepsaccommodaties of andere activiteiten in de recreatieve sector.

Afbreken is een andere oplossing. Zonder leegstaande stallen of schuren zijn er immers geen mogelijkheden meer voor criminele organisaties. Zou het onteigeningsinstrument hier nog uitkomst kunnen bieden?

Onteigening vervallen object

De mogelijkheid om te onteigenen is er vanzelfsprekend als de bestemming van de betreffende grond wordt gewijzigd en deze bestemming dient te worden gerealiseerd, bijvoorbeeld in een recreatie bestemming zoals hiervoor aangegeven. De Onteigeningswet kent daarnaast echter expliciet de mogelijkheid om een vervallen object te onteigenen vanwege ontsiering van de omgeving (art. 77 lid 1 sub 5 Ow). Deze ingang wordt in de praktijk echter maar zelden gebruikt.

Daar komt bij dat in veel gevallen alsnog een minnelijke regeling met de eigenaar kan worden getroffen. Om die redenen zijn er in de rechtspraak weinig vergelijkbare kwesties bekend. In een Koninklijk Besluit uit 1986 (12 december 1986, ECLI:NL:XX:1986:AS8247, niet online gepubliceerd) ging het om de onteigening van een ontruimde, onbewoonbaar verklaarde woning, welke dermate in verval is geraakt en is verminkt, dat zij de omgeving in ernstige mate ontsierde. De onteigening van deze woning werd goedgekeurd, maar de onteigening van de omliggende grond niet. Voor deze omliggende grond ontbrak volgens de Kroon de grondslag tot onteigening als in art. 77 lid 1 sub 5 Ow genoemd.

Noodzaak en urgentie bestemmingsplanonteigening

Uit een recenter KB van 29 mei 2013 (Onteigeningsplan Weidevenne: Melkwegzone) is op te maken dat de Kroon het feit dat op de te onteigenen percelen op dat moment enkele vervallen schuren en loodsen en oude voertuigen stonden, samen met waarschuwingsborden vanwege asbestverontreiniging, en daarmee het geheel de omgeving in hoge mate ontsiert, mee laat wegen in de beoordeling of sprake is van voldoende noodzaak en urgentie om over te gaan tot onteigening. De grondslag voor deze onteigening was evenwel het bestemmingsplan zelf en niet art. 77 lid 1 sub 5 Ow.

“Onorthodoxe methoden” tegen wietteelt

Kortom, de Onteigeningswet kan uitkomst bieden in deze materie als gemeenten bereid zijn dit instrument in te zetten om criminele activiteiten in het buitengebied tegen te gaan. Wellicht dat de gemeenten eerst de effecten afwachten van de blijkens de NOS bij de politie in ontwikkeling zijnde “onorthodoxe methoden” om in een eerder stadium te kunnen ontdekken waar de schuren voor worden gebruikt. Wat die methoden zijn, wil de politie echter niet zeggen.